Uluslararası Güç Ajansının (IEA) “Küresel Güç Değerlendirmesi 2025” raporundan derlenen bilgilere nazaran, dünyada güç talebi geçen yıl ortalamadan daha süratli artarken, elektrik üretimi de evvelki yıla nazaran yaklaşık 1200 teravatsaat yükseldi.
Bu periyotta, toplam elektrik üretiminin yüzde 32’si yenilenebilir güç kaynaklarından, yüzde 9’u ise nükleer güçten karşılandı. Yenilenebilir kaynaklardan yapılan üretimin büyük kısmı güneş ve rüzgar gücünden geldi.
Güneş ve rüzgar gücünden elektrik üretimi 2024’te rekor düzeye ulaşarak 670 teravatsaat arttı. Bu devirde nükleer santrallerden elde edilen elektrik üretimi de 100 teravatsaat artış gösterdi.
Söz konusu devirde yenilenebilir güç kapasitesinde de büyük artış kaydedildi. Geçen yıl dünyada yaklaşık 700 gigavatlık yenilenebilir güç kapasitesi devreye alınırken, bunun yaklaşık yüzde 80’ini güneş gücü santralleri oluşturdu.
Öte yandan, nükleer güce yaklaşık 7 gigavatlık yeni kapasite eklendi.
Ayrıca, 2024’te dokuz yeni nükleer reaktörün inşasına başlandı. Kelam konusu reaktörlerin tamamlanmasıyla toplam 11 gigavatlık ek kapasitenin sisteme dahil edilmesi bekleniyor. Yeni başlayan tüm reaktör projeleri Çin ve Rusya dizaynları temel alınarak yürütülüyor.
Avrupa Birliği’nde (AB) ve ABD’de güneş ve rüzgar gücünden üretim birinci defa kömür ve doğal gazdan üretimi geride bırakırken, Çin’de güneş ve rüzgar gücünün toplam üretimdeki hissesi yaklaşık yüzde 20 oldu.
DÜNYADA ELEKTRİK SİSTEMLERİ DE DEĞİŞİYOR
Oxford Güç Çalışmaları Enstitüsü Araştırma Vazifelisi Aliaksei Patonia, AA muhabirine, elektrik üretiminde düşük karbon salımlı kaynakların hissesinin artış göstermesinin global elektrik sistemlerini de dönüştürdüğünü söyledi.
Pay artışının devlet teşvikleri ve pak güce yönelik kurumsal talepten kaynaklandığını tabir eden Patonia, “2024’te dünyada 2,1 trilyon dolarlık rekorla pak güce yatırım yapıldı. Değişken yenilenebilir güç kaynaklarının yaygın olarak kullanılması, şebeke esnekliğine yatırım, pil depolama ve dalgalanan üretimi yönetmek için elektrik sistemlerinin dijitalleştirilmesi üzere daha derin sistemsel değişiklikleri de tetikliyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Patonia, nükleer gücün mevcutta bölgesel olarak eşit olmasa da pak güce önemli katkı sağladığının altını çizerek, yeni projelerin çoğunluğunun Çin ve Rusya’da ağırlaştığını, ABD, Avrupa ve Asya’daki mevcut santrallerin emniyetli ve sıfır karbonlu baz yük üretimine katkıda bulunduğunu söyledi.
Nükleer gücün güneş ve rüzgar üzere değişken yenilenebilir güçten farklı olarak sabit yükü garanti edebileceğinin altını çizen Patonia, şöyle devam etti:
“Bunun üzere birçok faktör nedeniyle öngörülebilir gelecekte nükleer gücün kıymetinin artması beklenen görünüyor. Ayrıyeten, bilhassa ABD, İngiltere, Kanada ve Avrupa’nın birtakım bölgelerinde mevcut reaktörlerin ömrünü uzatmaya ve küçük modüler reaktörler (SMR) üzere yeni teknolojilerin uygulanmasına olan ilgi artıyor. Daha fazla kapasite artışının, finansman, düzenleyici çerçeveler ve en değerlisi kamu kabulü ile ilgili zorlukların ele alınmasına bağlı olacağını düşünüyorum.”
KÖMÜRDEN ELEKTRİK ÜRETİMİNİN DÜŞMESİ, GÜÇTE DÖNÜM NOKTASI OLARAK GÖRÜLÜYOR
Patonia, ABD ve AB üzere kimi bölgelerde yenilenebilir güç üretiminin kömürden üretilen enerjiyi aşmasının global güç geçişinde belirleyici bir dönüm noktası olduğuna işaret ederek, “Bu, evvelce mümkün görülmeyen bir değişim. Kömürden güç üretimi, bilhassa gelişmiş ekonomilerde düşüşe geçiyor. Öte yandan Çin ve Hindistan üzere ülkelerde değerli bir kaynak olmaya devam ediyor. Ama uzun vadede pak güç ve iklim siyasetleri kömür kullanımını kısıtlıyor.” diye konuştu.
Temiz güç tedarik zincirleri, şebeke altyapısı ve lityum, kobalt ile ender toprak elementleri üzere kritik maden ve ham hususlar üzerinde ağırlaşan rekabetin kritik bir trend olduğunu belirten Patonia, “Söz konusu rekabet, ülkeler üretim kapasitesini teminat altına almaya, bağımlılıkları azaltmaya ve esnek pak teknoloji sanayileri inşa etmeye çalıştıkça güç geçişine jeopolitik bir boyut da katıyor.” dedi.
