BEUN Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, geçen yıl toplumsal sorumluluk projesi kapsamında geliştirdikleri, Türkiye’deki her noktanın yer ve fay çizgilerinin üretebileceği sarsıntı bilgilerini gösteren internet tabanlı, interaktif Deprembis (Deprem Bilgi Sistemi) uygulaması için muhtemel sarsıntının etkileyeceği bölgeleri ve sarsıntı şiddetini renklerle gösteren bir modül geliştirdi.
Kırmızıdan maviye yanlışsız beklenen hasar ve sarsıntı şiddetini renklerle gösteren yazılım, tüm Türkiye’yi kapsayacak formda, entegrasyon için gerekli hesaplamaların yapılmasının akabinde ‘www.deprembis.com.tr’ adresinden fiyatsız olarak kullanıma sunulacak.
‘BİLGİ AÇLIĞINI GİDERMEK İÇİN YENİ ÖZELLİĞE GEREKSİNİM DUYDUK’
Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, zelzelenin bir öbür boyutunun da beklenen sarsıntılar meydana geldiğinde en çok hangi bölgelerin etkileneceğin merakı olduğunu belirterek, “Bununla ilgili de televizyonlarda daima vilayet, ilçe isimleri, mahalle isimleri verilerek açıklamalar yapılıyor ancak biz bunu hakikat bulmuyoruz. Zira bir mahallede, ilçede belirli bir alan, çok zayıf yer olabilirken; kimi alanlar çok güçlü taban olabilir. Orada sarsıntının hasarı düşük olabilir. Biz de vatandaşımızın bilgi açlığını gidermek için konutunuzun tabanı ne kadar sağlame ek bir özellik daha getirme muhtaçlığı duyduk. Burada bir fayın meydana getirebileceği en büyük zelzele hesaplanabiliyor. Bunun üzerine vatandaşlarımız ekranda ilgilendikleri fayı tıkladıklarında art plandan yerle ilgili bilgiler çekilip yeniden fayın üretebileceği sarsıntı bilgileri çekilip, literatürde var olan en büyük sarsıntı ivmesini hesaplattırıp hangi noktada meydana gelen sarsıntı ağır hasara neden olur, nerelerde daha hafif hasara neden olur, bunun hesabını uygulamaya yerleştirmek üzere bir yazılım geliştirdik. Vatandaşlarımız, ‘deprembis.com.tr’ üzerinden faya tıkladıklarında kendi alanlarında hafif hasar mı olur, ağır hasar mı olur; sarsıntısı şiddetli mi hissederler, yoksa az mı hissederler bunu görebilecekler” diye konuştu.
‘HANGİ TABANIN ZELZELEDEN NE KADAR ZİYAN ALACAĞINI İDDİA EDİYOR’
Yazılımın hesaplama yaparken, faya uzaklık, yer durumu ve geliştirdikleri formülü kullandıklarını söyleyen Prof. Dr. Kutoğlu, “En değerli parametrelerin başında, faya uzaklık var. Bu faya uzaklık hesaplanıyor, onun yanı sıra bir de taban durumu; taban durumunu veren jeofizik parametreler var. Bu jeofizik parametrelerden yola çıkarak seçtiğiniz yerdeki taban bilgisini de alıyor. Faya uzaklık, yer bilgisi ve bir formülasyon var Bu formülasyonla bu datalar yerine konuyor. Bilgileri alıp yazılım hesaplamayı gerçekleştiriyor ve karşımıza hangi tabanın meydana gelecek zelzeleden ne kadar ziyan alacağını varsayım ediyor” sözlerini kullandı.
TÜRKİYE GENELİNİ GÖSTERECEK
Yazılımın fay çizgilerini tahlil etmesinin vakit aldığını bu sebeple gerekli çalışmaları tamamladıklarında tüm Türkiye’yi kapsayacak biçimde uygulamaya entegre edileceğini söyleyen Prof. Dr. Kutoğlu, “Uygulama art planda çok büyük data kullanıyor. Bu nedenle hesaplama sırasında vakit geçiyor. Biz burada deprembis uygulamasında ağır halde kullanım olduğunda, bir tıkanıklık meydana gelebileceği için biz bu hesaplama işlerini ayrıyeten kendimiz gerçekleştirip, hesaplanmış imgeleri deprembis uygulamasına entegre edeceğiz. Kısa bir müddet sonra da fayların deprembis uygulamasına entegre edilmiş halini vatandaşlarımız sayfadan görmeye başlayacaklar” dedi.
MARMARA’DAN GEÇEN FAYLAR İNCELENDİ
Marmara Denizi’nden geçen fay sınırının doğu, batı ve güney kollarını geliştirdiği yazılım ile inceleyen Prof. Dr. Kutoğlu, şöyle devam etti:
“MTA haritasındaki bu fayın geometrisine nazaran ilgili formülü çalıştırdığımız takdirde, kırmızı bölgeler, muhtemel sarsıntı meydana geldiği takdirde sarsıntısı en güçlü hissedecek alanları gösteriyor. Sarı alanlar orta hasar olabilecek, yeşil alanlar çok hafif ziyan olabilecek yerleri gösteriyor. Kırmızı bölgede bulunan yapıların bu yer durumuna nazaran, yapı üslubuna nazaran inşa edilmeleri gerekiyor. O yüzden bunların nitekim hasar düzeyine nazaran yapıların buna uygun dizayn edilip edilmediğinin denetim edilmiş olması gerekiyor. Gerekirse de kentsel dönüşüme öncelikli olarak bu kırmızıyla görünen alanlardan başlamak en doğrusu olur. Batı kolundaki fayı tek modül olarak değerlendirdiğimiz vakit karşımıza çıkan en enteresan şey, bu kolda beklenen zelzele meydana geldiğinde İstanbul tarafında çok güçlü bir sarsıntı gözlenmiyor. Sarı bölgede kalıyor. Daha çok Çanakkale üzerinde sarsıntı çok daha güçlü olarak hissediliyor. Ağır hasar beklentisi de tekrar bu bölgede olacak üzere görünüyor. Kuzey Anadolu Fayı’nın güney segmenti, Gemlik körfezinden denizin içerisine dalıyor sonra Bursa’nın Marmara denizi kıyıları üzerinden Mudanya önlerinden Bandırma’ya hakikat uzanıyor. Bu kol içinde muhtemel zelzele için hesaplamayı yaptığımız vakit görüyoruz ki, kıyı bölgelerinde ağır hasar meydana gelebileceği üzere Bursa’nın göller bölgesinde de yer zayıf olduğu için o göl kıyılarında da önemli hasar meydana getirme durumu kelam konusu.”
