5 Kasım 2024’te ABD Başkanı seçilen Donald Trump’ın seçim vaadi olarak öne sürdüğü dış ticaret açığını düşürme stratejisi kapsamında izlediği muhafazacı ticaret siyasetleri global ticaret ve iktisat sisteminde tesirli olmayı sürdürüyor.
Trump’ın tarifelere ait son açıklamaları ABD’nin ticaret siyasetinin ekonomik tesirleri konusunda telaşlı olan yatırımcıları bir ölçü rahatlattı. Truth Social toplumsal medya hesabından paylaşımda bulunan Trump ticaret, ticaret manileri, tarifeler, kur manipülasyonu ve mali olmayan tarifeler üzere mevzularda tahlil bulmak için 75’ten fazla ülkenin kendileriyle irtibata geçtiğini aktardı.
Trump, bu ülkelerin ABD’ye karşı hiçbir formda misillemede bulunmadığını belirterek karşılıklılık asıllı tarifelerin 90 gün müddetle durdurulmasını, bu müddette yüzde 10’luk temel tarife oranının uygulanmasını onayladığını kaydetti. Lakin Trump, Çin’e uyguladığı tarifeyi ise yüzde 125’e çıkardığını açıkladı. Böylelikle, Çin’e uygulanan toplam tarife oranı fentanil krizi münasebetiyle uygulananlar dahil edildiğinde yüzde 145’e ulaştı.
Tarifelerin global ticaret sistemine tesirleri yakından takip edilirken denizcilik araştırma şirketi Drewry’nin Dünya Konteyner Endeksi’ne nazaran, 40’lık konteyner bileşik endeksi son üç aylık devirde yaklaşık yüzde 43 düşüşle 11 Nisan’da 2 bin 265 dolar düzeyinde bulunuyor.
“Gelecek haftalarda da navlundaki gerileme devam edebilir”
İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri (İMEAK) Deniz Ticaret Odası Yönetim Kurulu Lideri Tamer Kıran, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, ABD’deki şirketlerin Trump’ın tarifelerinden kaçınmak için 2024 yılı sonu ile 2025 Ocak ayı ortalarına kadar konteyner nakliyeciliği ile birçok eser ithal ettiği, kelam konusu durumun konteyner nakliyeciliğine olan talebi artırarak navlunların yükselmesine neden olduğunu söyledi.
Kıran, navlun fiyatlarında ocak ortasına kadarki artışın nedenlerinden birinin gümrük vergilerinden evvel erken alımların olduğunu belirterek şirketlerin stoklamak emeliyle Çin’den oyuncak, mobilya, makine ve çeşitli kesimler, İtalya’dan peynir, İrlanda’dan ilaç ve gibisi eserlerin ithalatının konteyner nakliyeciliğine olan talep artışının ve navlunların yükselmesine neden olabildiğini söz etti.
Bunun sonucunda Uzak Doğu’dan ABD’nin batı kıyısı ortasındaki taşımalarda günlük yüzde 16’ya varan navlun artışlarının görüldüğünü bildiren Kıran “Ocak ayı sonu prestijiyle, kâfi eser envanteri oluşturan ABD’deki ithalatçıların sipariş ve sevkiyatları azaltmasına bağlı olarak konteyner taşımacılığındaki navlunlarda düşüş yaşanmıştır. Bu durum, global konteyner nakliyeciliğine da yansımış, Çin Konteyner Yük Endeksi’nde de (CCFI) yılbaşından mart ayı sonuna kadar yüzde 28’lik bir düşüş görülmüştür.” dedi.
Kıran, gelecek haftalarda da navlundaki gerilemenin devam edeceğini öngörüldüklerini, bunun temel nedenlerinden birisinin konteyner taşımacılığındaki kapasite artışı olduğuna işaret ederek “Birçok büyük konteyner çizgi operatörünün yeni gemileri hizmete girmektedir ve Kızıldeniz-Süveyş Kanalı rotasının da tekrar olağan kullanıma başlayacağı varsayım edilmektedir. Süveyş Kanalı’nın kullanılması deniz taşımacılığındaki arayı, münasebetiyle talebi azaltacağından navlunların düşmesine yol açacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
“Trump’ın tarife siyasetleri sürerse stagflasyon ihtimali yüksek”
Söz konusu tarife restleşmelerinin navlun fiyatlarına olan tesirlerini kıymetlendiren Kıran, Trump’ın mevcut siyasetlerini tıpkı kararlılıkla devam ettirmesi durumunda global iktisadın sakinlik ve enflasyonun beraberce yaşandığı stagflasyona girme ihtimalinin yüksek göründüğünü kaydetti.
Kıran bununla birlikte, ileriki süreçte mütekabiliyete dayalı konan vergilerin ülke bazında müzakerelere tabi olacağını aktardı. Bu müzakerelerde tarifelerde düşüşler gerçekleşebileceğine dikkati çeken Kıran, Trump‘ın yükselttiği gümrük vergilerinin anayasal olarak kâfi bir münasebete dayanmadığı istikametinde ve buna bağlı olarak bu kararların mahkemelerden geri dönebileceği halinde beklentilerin de oluştuğunu söz etti.
Kıran, şayet gelişmeler vergi oranlarında iniş ve misillemelerin azalması ya da ortadan kalkması istikametinde gerçekleşirse global büyüme ve ticaret varsayımlarının olumlu tarafta etkileneceğini belirterek navlun fiyatlarının da bu çerçevede tekrar müspet bir seyir izleyeceğini kaydetti.
Tersi senaryoda ise navlun fiyatlarının negatif tarafta etkilenebileceğini bildiren Kıran, şu değerlendirmeleri yaptı: “Normal şartlarda stagflasyona yol açan nedenler savaş ya da zelzele üzere arz taraflı şoklar olsa navlun fiyatları üst taraflı hareketlenebilirdi. Ancak dünyada yaşanacak stagflasyonun arz istikametli bir şoktan çok maliyet artışlarından kaynaklı bir stagflasyon ihtimali olduğu için navlun fiyatları üzerinde baskı ihtimali artar. Şunu da unutmamak gerekiyor, gümrük vergilerindeki yükselmenin büyüme ve enflasyon üzerindeki olumsuz tesiri birinci evrede beklenen durumlardır. Bilhassa Avrupa ve Çin’in başta savunma olmak üzere iç taleplerini artırmaya yönelik uğraşları orta vadede global büyümeyi ve navlun fiyatlarını tekrar üst tarafa çekecektir.”
“Bazı rotalarda deniz taşımacılığındaki arz ve talep istikrarı değişebilir”
Kısa ve orta vadede navlunların baskı altında olabileceğine değinen Kıran, denizcilik dalının tabiatı gereği dalgalanmaların çok yaşandığı bir kesim olduğunu hatırlattı.
Kıran, Trump’ın getirdiği tarifelerin uzun vadeli sonuçlarının, ticaret bağlarını ve kaynağa erişme stratejilerini tekrar şekillendirebileceğini belirterek işletmelerin bu tarifelerden etkilenmeyen ülkelerden alternatif tedarikçiler ile çalışmayı tercih edebileceğini aktardı.
Bunun klâsik ticaret rotalarında ve lojistik kanallarında değişikliklere yol açabileceğine işaret eden Kıran, “Şirketler gerek yerelden gerekse de daha düşük tarifelere sahip ülkelerden kaynak sağlamaya başlayabilir ve bu da potansiyel olarak klasik ticaret modellerini değiştirebilir. Hasebiyle, kimi rotalarda deniz taşımacılığındaki arz ve talep istikrarı de değişebilir. Örneğin, yüksek tarifeler, yani yüksek maliyetler nedeniyle makul ticaret rotalarında deniz nakliyeciliğine olan talep azalırken artan lokal üretim yahut tarifesiz ticaretin gerçekleşeceği rotalarda deniz nakliyatına olan talep artabilir.” sözlerini kullandı.
Netice prestijiyle dünyanın önemli biçimde değişim süreci yaşadığını anlatan Kıran, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Korumacılığın arttığı bir dünyada hem dünya büyümesi hem de ticareti olumsuz etkileniyor ve etkilenecektir. Denizcilik dahil bu durumdan hiçbir ülkenin ve bölümün kaçınması da çok kolay görünmüyor. Ancak yeni istikrarlar oluştukça yeni fırsatlar elbette ortaya çıkacak ve hem ülkeler hem de bölümler açısından bunları yakalamaya yönelik stratejilerin devreye girmesi son derece kıymetli olacaktır.”
“Vergi hususları netleşene kadar denizcilik piyasalarını bir daralma bekleyeceğiz”
Türk Armatörler Birliği İdare Konseyi Lideri Cihan Ergenç de ekonomik beklentiler, belirsizlikler ve jeopolitik risklerin tesiriyle ocak-şubat aylarında evvelden de bir yavaşlama beklediklerini tabir ederek tarifelerin Türk deniz nakliyatı bölümüne müspet yansımasının öngörüldüğünü söyledi.
Ergenç, global olarak taşımaların azalacağını ve navlun piyasalarının negatif etkileneceği beklentilerinin olduğunu tabir ederek tarifelere gelen 90 günlük ertelemenin akabinde navlun piyasalarına yükselişlerin görüldüğünü belirtti.
90 günlük uzatmanın tam tahlil olmamasına karşın piyasaların olumlu etkilediğini kaydeden Ergenç, müzakerelerde muahede yapılmazsa 90 gün sonra birebir sıkıntıların yaşanacağını belirterek şöyle konuştu:
“Başta Çin’den çıkan birçok kargonun geriye döndürülmesiyle ilgili duyumlar alıyoruz zira yüksek gümrük vergisi oranları ile Amerika’ya gittiğiniz vakit ki vahameti düşünün, aslında bu Amerika’ya da çok büyük ziyanlar verecek. Maliyetlerin artışı, enflasyonu etkileyecek.”
Cihan Ergenç, denizcilik bölümünün uzun vadeli bir yatırım ve planlama olduğunu belirterek bir gemi yaptırıldığında 20-25 yıl, ikinci el gemi alındığında 5-10 yıl bu yatırımın bir finansman sürecinin olduğunu kaydetti.
Bir ticaret için en az 6 ay öncesinden planlama yapılması gerektiğini vurgulayan Ergenç, deniz nakliyatı üzere işlerde ileriye yönelik bir öngörünün konması gerektiğini söyledi.
Ergenç, tarifelerin 90 gün ötelenmesinin planlanmış üzere bir atak olabileceğini belirterek bu durumun en azından deniz ticaretindeki soruların giderilmesi için vakit tanıyabileceğini tabir ederek, şunları kaydetti:
“Yüklenen gemiler, yüklenen konteynerler son gelişmelerle tarifelerden etkilenmeden gereken yerlere gidecek ancak bütün bu belirsizliklerin taşınacak olan tonajı, ekonomiyi ve navlunları negatif etkileyeceğini bekliyoruz. Pazarlıklar bitmezse ve sonuç alınamazsa navlun piyasaları da negatif olarak etkilenecek. Çin iktisadı, Uzak Doğu iktisadı üzere iktisatların etkilenmesi piyasaları çok daha derinden sarsıyor. Münasebetiyle bu vergi bahisleri netleşene kadar denizcilik piyasalarını bir daralma bekleyeceğiz. Natürel bunun iktisada yansımalarını da görmek lazım.”
