Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Kalp ve damar hastalıkları artık yalnızca ileri yaşların sorunu değil. Ne yazık ki dünya genelinde hem vefat hem de kalıcı hasarların esas nedeni olmaya devam ediyor. En ürkütücü tarafıysa, bu hastalıkların görülme yaşının her geçen yıl daha da düşmesi. 25-40 yaş ortası gençlerin ‘Ya bana da olursa?’ endişesiyle kalp tabiplerinin kapısını çalması hiç de az değil. Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya bu mevzuda şöyle diyor:
“Bu korku aslında yerinde ve hatta esirgeyici. Fakat günlük hayatı altüst edecek düzeye gelmişse, orada bir durmak lazım. Zira birçok vakit bu dehşetin temelinde denetim edemediğimiz bir şey var: Gerilim.”
“Kalp krizlerinin gençlerde artış göstermesi, tek bir nedene bağlı değil. Sigara, alkol, hava kirliliği, fast-food alışkanlıkları, hareketsizlik ve olağan ki gerilim. Her birey bu faktörlere farklı reaksiyon veriyor. Hastalarıma daima birebir soruyu soruyorum: ‘Tüm bu sebepler ortasında sizce hangisi sıhhatinizi en çok bozuyor?’ Ve neredeyse 10 şahıstan 9’u tıpkı yanıtı veriyor: Gerilim. Uykumuzu planlayabiliriz, yediklerimize dikkat edebiliriz. Lakin gerilimi yönetmek? İşte orası birçok vakit elimizde değil. Zira gerilim yalnızca bizim iç dünyamızla değil, dış dünyayla da çok ilgili. Ve maalesef, yaşadığımız çağ bunu daima körüklüyor.” – Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya
‘SAĞLIK, RUHEN VE ZİHNEN YETERLİLİK HALİDİR’
Kalp şikayetlerinin depresyon, anksiyete, panik atak, telaş bozukluğu, somatizasyon üzere pek çok ruhsal rahatsızlıkla karışabileceğine dikkat çeken Doç. Dr. V.Özlem Bozkaya, “Çünkü hepsi birbirini taklit eder. Örneğin bazen evinde TV izlerken ansızın güçlü bir atım, tekleme ya da baskı hissi yaşayan hasta dehşetle acile masraf. Tüm acil tetkikler orada olağan geldiği için hasta meskenine geri döner ve durumunu ruhsal olarak yorumlar. Ancak tekrar tekrar yaşadığı bu durum karşısında kardiyolojiye gidip detaylı muayene olduğunda ve ritim holterde ventriküler ekstra çıktığında durumun ruhsal olmadığını anlar. Tam aksisi de olabilir. Orta ara nabzı yükselen, çarpıntıları olan hastamızda tüm klinik değerlendirmelerde patoloji saptamayız ve yerde yatan anksiyete tedavisiyle sıhhatine kavuşur. Anksiyetensini gidererek çarpıntı yahut yüksek tansiyon sorunlarından kurtulan, ilaç bırakan hasta sayımız hiç de azımsanmayacak kadar çok. Ruhsal durumunun vücuda olan tesirini gözlemleyen herkes buna hakikaten çok şaşırıyor fakat biz tabipler bunun tesirini çok düzgün biliyoruz. Zira sıhhat kişinin bedenen, ruhen ve zihnen tam bir uygunluk halidir” dedi.
‘KOLAY BİR ÇAĞDA YAŞAMIYORUZ’
Peki son vakitlerde artan vefat, hastalık ve dert bozukluklarının nedeni ne? Kolay bir çağda yaşamadığımızı söyleyen Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya, “Üst üste fazlaca toplumsal olaylar yaşadık, yaşıyoruz. Global bir pandemi geçirdik, pandemi sürecinin tesirleri yalnızca virüsün en tesirli olduğu o bir kaç yılla sonlandırılamaz. Biz bu pandeminin uzun süreçteki uzun periyot tesirlerini hâlâ gözlemliyor olacağız. Pandemi devrinde yalnızca bedensel değil, ruhsal manada da hayli fazla etkilendik. Beşerler ölüm korkusu ve sevdiklerini kaybetme dehşetiyle yakından yüzleşti, toplumsal yaşantımız etkilendi. Enfeksiyon geçirmiş olalım olmayalım hepimiz, pandemiden maddi-manevi farklı boyutlarda etkilendik. Üzerine eklenen doğal afetler, toplumsal felaketler, dünyada ve ülkemizde her gün değişen gündem bizi, kendi kişisel gündemlerimize gelene kadar hayli ağır travmatik süreçlere maruz bırakıyor” dedi.
“Tüm bunların üzerine tabiatla uyumlu olması gereken insan vücudu ve ruhu, tabiattan uzaklaştıkça huzurdan da uzaklaşıyor. İnsanoğlu için vakit aslında daima birebir vakit yani bugün dünden daha süratli akmıyor fakat çağın suratına ayak uydurmak için çok süratli yaşıyoruz. Süratli yiyip, çiğnemeden yutuyoruz. Süratli nefes alıp veriyor, süratli konuşuyoruz. Daima süratli karar vermek zorundayız. Daima savunma sistemimiz etkin, ruhsal durumumuza reaksiyon veren vücudumuzda de nabzımız ve derdimiz daima yüksek. Toplumsal medya da maalesef bu suratı tetikliyor. Kendimizi farkına varmadan süratle akan reelsler ortasındaki his geçişlerine katıyoruz.” Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya
‘EYLEMLERİMİZİ YAVAŞLATMALIYIZ’
Söz konusu bu sürate ayak uydurmak için doğal beslenmeden uzaklaşıp, fazlaca işlenmiş-hazır eser tüketmeye başladığımıza dikkat çeken Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya, “Egzersize vakit ayıramaz olduk. Kendi iç sesimizi dinleyecek vakit yok, vakit olduğunda da dinlemeye mecalimiz yok. Tükeniyoruz. Hepsi birbiriyle zincirleme ilişkili bir kısır döngü. Bu kısır döngüye hareketlerimizi yavaşlatarak çapa vurmalıyız. Herkesin yavaşlama çalışmasını bir yerden hayatında alması gerekiyor. Bunun için neler yapabiliriz? Gün içinde nefesinizi yavaşlatın, uzun çiğneyin, kendinizi telkin ederek yavaşlayın, zihninizi meditasyon-ibadet ile yavaşlatın. Hisler, hareketleri takip eder. Aksiyonlarımızı yavaşlatmak, korkuyu gidermede en büyük adımlardan biridir” açıklamasını yaptı.
‘ACİLDE BAKILAN KALP TETKİKLERİ KÂFİ DEĞİL’
Kalp şikayetleri olan birine direkt bu sorun ruhsal demeden herhalükarda ayrıntılı kalp muayenesi yapılması gerektiğine dikkat çeken Doç. Dr. V.Özlem Bozkaya, “Acilde bakılan kalp tetkikleri acil durumları ortaya çıkarmak içindir ve ayrıntılı kıymetlendirme için kâfi değildir. Kalp grafisi ve kalp ultrasonu üzere temel tetkikler ve sonra hastaya nazaran planlanmış ritim-tansiyon holter, olay kayıt aygıtları, koşu testi, yapay zeka vektörkardiyografi ve bazen BT koroner anjio üzere daha ileri tetkiklerle ayrıntılı kıymetlendirme isteyebiliriz. Bu değerlendirmeler şahsa özel ve basamaklı bir yaklaşımla seçilir. Evvel ortada kalp hastalığı olmadığını kesinlikle göstermeli, tetikleyici öbür durumları da dışlamalıyız. Bazen kolay bir demir ve vitamin eksikliği ya da tiroid sorunu bile çarpıntı nedenimiz olabilir. Tüm bunları denetim ederken kesinlikle ruhsal durum ele alınmalı ve hayat kalitesini bozan bir olay varsa bu kısımda da çalışılmalı” ihtarında bulundu.
“Değerlendirme yaptık, kalbimizin sağlıklı olduğunu öğrendik ve bunu hastamıza izah ettik. Burası çok kıymetli zira hasta kalbinin sağlıklı olduğuna ikna olmalı. Tasa tedavisinde en değerli basamak bu inancın sağlanmasıdır. Biz hastanın kalbinin uygun olduğuna ikna olduk ve hastamızı da ikna ettiysek sonrasında bu durumun ruhsal kökeni için kesinlikle gerilimle baş etme tekniklerini ele alıyor, kişinin kendine yetemediği durumlar içinse kesinlikle profesyonel dayanak konusunda cesaretlendiriyoruz. Hâlâ psikoloğa gitmenin etrafı tarafından yanlış anlaşılacağını düşünen ya da bu durumu yanlış yorumlayanlar var. Bu algıyı önemli bir biçimde kırmalıyız.” – Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya
İŞTE REÇETEMİZ: ‘BANA NE UYGUN GELİR?
Bahar geçişlerinde yaşanan his durum bozukluğunun kalp üzerinde de tesirli olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya, “Çünkü mevsim geçişlerinden tıpkı duygudurum değişiklikleri üzere alışılmış ki kalbimiz de etkileniyor. Çok kolay bir örnek vereyim. Yalnızca kış periyodunda tansiyonu yükselen, ilaç dayanağı başladığım, yazın bağ bahçe işlerine başlayınca tansiyonu düzelen ve ilacı azalttığım hastam var. Yalnızca mevsim değil, günlük hava değişikliğiyle ruhsal durumu etkilenen, tansiyon nabız değişkenliği yaşayanlar da var. Bu değişimlere duyarlılığımızı azaltmak için yapabileceğimiz en âlâ şey, yaz kış demeden vücudumuza ve ruhumuza uygun gelen şeyleri hayatımıza eklemek ve onları istikrarla devam ettirmek. Şu soru çok mühim: ‘Bana ne güzel gelir?’ Reçetemiz tam olarak bu” diye konuştu.
‘KAYGILARINIZI GÖRMEZDEN GELMEYİN’
Kaygı bozukluklarının önüne geçmenin mümkün olduğunu bunun için en büyük adımın farkındalık olduğunu söyleyen Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya, “Çünkü çoğumuz hâlâ yaşadığımız pek çok şikayetin ve huzursuzluğun kaynağı olarak derdimizi görmekte zahmet çekiyoruz. Evvel bunu fark etmemiz lazım. Sorun yokmuş üzere davranmak, sorunu yok etmez. Bedensel ya da ruhsal alarm seslerimizi duymazdan gelmemeliyiz. İçsel ya da bedensel huzursuzluklarımız bize bir şeyler anlatmaya çalışıyordur. Çinli bilge Lao Tzu der ki ‘Ayakabıdaki taş, ayağı hatırlatır. Vücudunuzdan ve ruhunuzdan gelen alarm seslerini duymazdan gelmeyin.’ Çarpıntınız oluyorsa, tansiyonunuz yükseliyorsa, migren atağınız oluyorsa, kronik ağrılarınız tetikleniyorsa vücudunuz size bir şey anlatmaya çalışıyor. Değişmesi gereken bir şeyler var demektir” diye konuştu.
İLACI BİZDE: AÇIK HAVA YÜRÜYÜŞLERİ GİBİSİ YOK
“Herkesin kendisine has gerilimle baş etme teknikleri olmalı” diyen Doç. Dr. V. Özlem Bozkaya, gerilimle baş etmek için şu tavsiyelerde bulundu:
“Stres faktörünü ortadan kaldırmak her vakit mümkün değil. Yani olaylara bazen müdahale edemeyiz lakin olaylara vereceğimiz reaksiyonları ve hislerimizi denetim edebiliriz. Şuurlu farkındalık (mindfulnes) antrenmanları; yoga, meditasyon ve ibadet üzere zihnimizi yavaşlatacak rutinlerimiz, derin nefes antrenman çalışmaları hayatımızın birer kesimi olmalı. Açık hava yürüyüşleri çok değerli. Hipokrat’ın şu kelamını çok severim: ‘Eğer moralin bozuksa yürüyüşe çık. Hâlâ kötüysen diğer bir yürüyüşe çık.’ Yürümek esnasında beynimizdeki temaslarda yenilenme oluyor. Her gün en az 30 dakika yürüyebilmek harika bir ilaç. Uyku kalitemiz çok değerli. Günde 7 saat altında uyumak önemli manada gerilim seviyemizi yükseltiyor. Bilhassa uykunun birinci yarısı 23.30-03.00 ortası çok değerli. Bu saatler en yenilendiğimiz periyot. Uykunuzdan taviz vermeyin. Bağırsak sıhhatimiz uygun olmadıkça derdimiz düzelmez. Gerilim ve makûs beslenme üzere nedenlerle bozulan bağırsak bariyerimizi tekrar inşa etmeliyiz. Bağırsak bariyeri bozuk bireylerin maruz kaldığı toksik yük anksiyeteyi artırıyor. Akdeniz üslubu beslenmeyle daha fazla lifli, rengarenk sebzelerin, sağlıklı yağların olduğu, istikrarlı bir beslenme planımız olmalı. Eksik vitamin mineral seviyelerimiz tamamlanmalı. Toplumda çok sık görülen D vitamini eksikliği, anksiyete- depresyon risk artışıyla bağlantılıdır. D vitamini seviyemizi 60-80 ng/ml aralığında tutmamız gerekiyor. Yazma rutini gerilimimizi azaltan faaliyetlerden. Sabah yahut akşam, hiç planlama yapmadan, 5 dakika bir sayfaya içinizden gelenleri yazın, hiç okumadan yalnızca yazın. O gününüzü, planlarınızı, yaşadıklarınızı anlatabilirsiniz. Bunu rutin haline getirerek yapın ve okuyacaksanız da 1 ay sonu yazdıklarınızı okuyun. Hiç okumadan imha da edebilirsiniz. Yazmak başlı başına bir terapi çeşididir. Kendi başımıza derdimizi denetim edemediğimizde ya da korkumuz ömür kalitemizi yüksek oranda bozuyorsa profesyonel takviye almaktan çekinmemeliyiz.”
