TCMB’de Data Yönetişimi ve İstatistik Genel Müdürlüğünde Kıdemli Uzman Berrin Burcu Dügün, Uzman Numan Alanlı ve Uzman Onur Koca tarafından hazırlanan “Katılım Bankaları Kar Hissesi İstatistikleri” başlıklı tahlil Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
TCMB’nin iştirak bankalarının katılma hesaplarına uyguladığı kar hissesi oranlarını ve finansman krediler için uyguladığı kâr oranlarını “Faiz ve Kâr Hissesi İstatistikleri” ismiyle bugün birinci kez yayımlamaya başladığı aktarılan tahlilde, kar hissesi istatistiklerinin katılma hesapları için haftalık akım kar hissesi oranları, krediler için ise haftalık akım kar oranları ve aylık stok kar oranları olmak üzere üç farklı bilgi setinden oluştuğu bildirildi.
Yazıda kelam konusu yeni seriler incelenerek ilgili bankacılık dalı istatistikleri ile mukayeseli bir tahlil sunulduğu aktarılan tahlilde, Türk lirası (TL) cinsinden katılma hesaplarına uygulanan haftalık akım kar hissesi oranları ile mevduat bankalarının TL vadeli mevduatlara uyguladığı haftalık akım faiz oranlarının çoğunlukla birbirine yakın seyrettiği, fakat faiz oranlarının yükseldiği periyotlarda kar hissesi oranlarının faiz oranlarını gecikmeli takip ettiğinin görüldüğü vurgulandı.
Analizde, bu durumun piyasa şartlarındaki değişimlere bağlı olarak, ilgili hafta açılan yeni hesaplar ile daha evvel açıldığı, o hafta kapanan hesapların getirileri ortasındaki farklılaşmadan kaynaklandığı aktarıldı.
Aynı karşılaştırmanın ABD doları ve avro cinsinden açılan hesaplar için yapıldığında, ABD doları cinsi mevduat ve katılma hesapları için getiri oranlarının yakın seyrettiği vurgulanan tahlilde, avro cinsi hesaplarda ise kar hissesi oranlarının faiz oranlarının üzerinde gerçekleştiğinin gözlendiği kaydedildi.
“TÜKETİCİ KREDİLERİNDE, İŞTİRAK BANKALARININ UYGULADIĞI KÂR ORANLARI DAHA DÜŞÜK”
Analizde, şu bilgilere yer verildi:
“Kredi kar oranı istatistikleri ise akım ve stok olmak üzere iki başka bilgi seti olarak yayımlanmakta. Akım kar oranları ilgili hafta içinde açılan yeni kredilere uygulanan oranları, stok kar oranları ise ilgili tarihte açık bulunan tüm kredilere uygulanan oranları gösteriyor. Katılma hesaplarından farklı olarak, kredi kar oranları kredinin açılış anında belirlendiğinden, kredi faiz oranlarıyla karşılaştırıldığında bir periyot uyumsuzluğu bulunmuyor. İştirak bankalarının TL kredi kâr oranları ile bankacılık bölümünün TL kredi faiz oranları karşılaştırıldığında, ticari kredilerde her iki banka kümesinin uyguladığı oranların emsal olduğu görülüyor. Fakat tüketici kredilerinde, iştirak bankalarının uyguladığı kâr oranlarının daha düşük olduğu ve bu farkın 2023 Ağustos ayından itibaren besbelli halde açıldığı gözleniyor.”
Benzer bir durumun stok kredi kar oranları ve stok kredi faizleri için de geçerli olduğu aktarılan tahlilde, “Vadesi dolmamış tüm kredileri kapsayan stok bilgiler incelendiğinde, ticari kredilerde iki banka kümesinin uyguladığı oranlar birbirine yakın seyrederken, tüketici kredilerinde faiz oranlarının tarihî olarak kar oranlarından daha yüksek olduğu ve bu farkın 2023 ortasından itibaren arttığı görülüyor.” değerlendirmesine yer verildi.
Analizde, konut, taşıt ve muhtaçlık kredilerinden oluşan tüketici kredi oranlarında gözlemlenen bu farkın iştirak bankalarının işleyişinin klâsik bankacılıktan ayrışmasıyla açıklanabileceği vurgulandı.
Mevzuat gereği, iştirak bankalarının mal yahut hizmet alımı karşılığı olmaksızın direkt nakit finansman sağlamasının mümkün olmadığı belirtilen tahlilde, bu nedenle, gereksinim kredileri kapsamında sadece hac/umre, eğitim ödemeleri ve güçlü tüketim malları üzere makul alanlara yönelik olan ve direkt satıcıya ödeme yapılan finansman modelleri sunulduğu bildirildi.
Analizde, hasebiyle, muhtaçlık kredilerinin tüketici kredileri içerisindeki hissesinin iştirak bankalarında başka bankalara nazaran daha düşük olduğu aktarıldı.
Bankacılık kesiminde muhtaçlık kredilerinin tüketici kredileri içindeki hissesi yüzde 74 iken, iştirak bankalarında bu oranın sırf yüzde 17 düzeyinde olduğu bildirilen tahlilde, şunlar kaydedildi:
“Ayrıca, iştirak bankalarında bu finansmanın sadece mal yahut hizmet alımı karşılığı kullandırılması nedeniyle, iştirak bankalarının satıcılarla yaptıkları mutabakatlar hasebiyle muhtaçlık kredisi kar hissesi oranları muhtaçlık kredisi faiz oranlarının altında seyrediyor. Özetle, iştirak bankaları ile klasik bankacılık ortasındaki yapısal farklar, müşterilere sağlanan fon getirilerinin ve kredi maliyetlerinin iki banka çeşidi ortasında ayrışmasına neden oluyor. Bilhassa mevduat ve katılma hesaplarında müşteriye sağlanan getirinin belirlenme vaktindeki farklılık, direkt bir karşılaştırmayı zorlaştırıyor. Bu durum, mali sıkılık seviyesinin bariz değişiklik gösterdiği periyotlarda daha görünür hale gelmekte. Kredi faizleri ile kar hissesi oranlarının ticari kredilerde daha uyumlu hareket ettiği, tüketici kredilerinde ise iki banka kümesi ortasındaki muhtaçlık kredisi uygulama farklılığı nedeniyle ayrıştığı gözleniyor.”
